Un dia alpujarreño
Pinos del valle 26-apr 2021, Reijer Staats
Ik zit met m'n mondkapje te hannesen tijdens een ware roadtrip door la Alpujarra met buurvrouw Teresa uit Salobreña. De regio van Trevélez waar de jamon in de ijle berglucht wordt gedroogd en waar het beroemde bronwater van het kuuroord Lanjarón wordt gebotteld. Ondanks de twee Covid-19 vaccinaties die Teresa al in de arm heeft laten zetten, zitten we met twee huishoudens in één auto en zijn dus verplicht om een mascarilla te dragen. Ik ruik op deze vroege morgen de vettige aardappelgeur van de twee tortillas españolas, die uit de rieten picknickmand van Teresa komt. De kofferbak ligt verder vol met jerrycans en lege plastic flessen van 5 en 8 liter om later deze dag gevuld te worden met het heilzame bronwater uit deze streek. "I am not pulling the mascarilla over my nose", zeg ik. "Me neither!" reageert Teresa.
In de kluisruimte van Bodega Cuatro Vientos in de Alpujarras.
Wat geniet ik intens van de prachtige bergachtige Alpujarras, de slingerende haarspeldbochten en de besneeuwde pieken van de Sierra Nevada die contrasteren met de strakblauwe lucht! Ik zie ons hier al helemaal touren in een klassieke Renault 4 of Citroën 2CV en zeg tegen Teresa dat we er naar eentje op zoek zijn. Ze begint te stralen en vertelt over haar oude blauwe 2CV, die ze helaas van de hand heeft gedaan. Ook vertelt ze trots over een reis in 1960 met de lelijke eend van haar eerste Franse lover uit Nantes… “all the way from Granada to Paris”. Het was trouwens even onderhandelen over wie vandaag aan het stuur mocht tijdens deze trip. Maar Johan heeft het gewonnen van onze 80-jarige buurvrouw.
"This is a different world", zegt Teresa al zittend op de achterbank. We kijken uit over de waterrijke vruchtbare vallei met Órgiva als middelpunt, de bohemian hoofdplaats van la Alpujarra Granadina. Niet bochic of Boho Ibiza, maar ouderwets bohemian à la de sixties en in trek bij hippies en wannabees op zoek naar la pura vida.
De brug over de ravijn bij Tablate is één van de meest karakteristieke plekken van onze woonplaats Pinos del Valle. Het is eeuwenlang één van de toegangspoorten naar de geïsoleerde Alpujarras geweest. In de roman La Alpujarra, waarin schrijver Pedro Antonio de Alarcón aan het einde van de 19e eeuw op zoek ging naar de laatste tekenen van het Arabische erfgoed in Spanje, verhaalt hij over de eeuwige strijd om de brug door o.a. de Romeinen, Arabieren en Christenen. Op 10 januari 1569 versloegen de Spanjaarden er de Moren met een leger van 2.000 man en 400 paarden en rukten op naar Lanjarón om de Moren uit de Alpujarras te verdrijven.
El puente de Tablate.
Steeds dieper rijden we de onherbergzame streek in en de steeds veranderende landschappen en vegetatie, de ravijnen en de voor de Alpujarras zo karakteristieke witte kubistische dorpjes fascineren me telkens weer. Teresa zegt me, terwijl ze zelf druk is met haar mobiele telefoon, te stoppen met kletsen en achterom kijken, omdat ik anders misschien een stijve nek zou oplopen en misselijk zou kunnen worden. Over de slingerende haarspeldbochten winnen we steeds meer hoogte. De lichtblauwe mondkapjes daarentegen zijn inmiddels gezakt tot het niveau onder de kin terwijl we een controlepost passeren van de Guardia Civil. "Oops!" Enigszins geschrokken kijken we elkaar schuldbewust aan. Teresa: "Let's remember this location for the way back."
De eerste tussenstop van de roadtrip is een feit. Ik hoor Teresa aan, die Johan met directieve aanwijzingen door de steile smalle straatjes laat manoeuvreren van het bergdorp Mecina Bombarón. Het is opgeruimd en voelt welvarend aan: een soort Zwitserland. De vele rode geraniums sieren de gevels, de frisse berglucht prikkelt mijn neus door het open raam en overal hoor ik het gekletter van stromend water. Op 1.200 meter boven zeeniveau, aan de rand van Mecina parkeert Johan de auto strak bij het Hans & Grietje huis van Teresa.
Ze zegt er al sinds Kerstmis niet te zijn geweest, dus terwijl Teresa de persianas voor alle kleine ramen van de casa omhoog rolt, moeten wij maar even met de buren Yvonne en Jo praten, de uitbaters van B&B Casa la Bombarón. Yvonne vertelt over haar wandelpassie en over de wandelpaden in de Alpujarras, die zij en Jo in de afgelopen 16 jaar hebben ontdekt. Terloops verklapt Yvonne de leeftijd van onze gemeenschappelijke buurvrouw en vriendin, iets waar ik Teresa al die tijd uit beleefdheid niet naar wilde vragen.
Teresa voor haar Casa La Casilla in de Alpujarras.
"Reiger, Johan! Reiger, Johan! Come, come in!!" roept Teresa vanuit de deuropening. Johan en ik mogen naar binnen komen. Haar stulpje in de bergen heeft heel toepasselijk de naam la Casilla gekregen. Oftewel: de Doos. Deze doos is zo'n 15 jaar geleden gerenoveerd.
Het waanzinnige balken- en leistenenplafond trekt direct mijn aandacht terwijl we de op de tussenverdieping gelegen woonkeuken naar binnen lopen. Er zijn openslaande deuren naar een kleine patio en een trap naar beneden naar de voormalige stal, waar nu een slaap- zithoek is met een gigantische open haard en badkamer en suite. "Hier stond vroeger de muilezel en werd het varken vetgemest", vertelt Teresa, wijzend naar de poort waardoor het vee naar binnen en buiten werd gelaten. Op de bovenverdieping is er een tweede slaapkamer met en suite-badkamer, die is betegeld met de mozaïeken uit haar historische ouderlijk huis in Salobreña. Het uitzicht vanaf het dakterras is betoverend. Terwijl Teresa haar authentieke stulpje schoonmaakt voor de bezichtiging van een potentiële koper, stuurt ze ons weg om onszelf te vermaken in de kastanje bossen.
Dit prachtige uitzicht op 1.200 meter is te koop. Schrijf me een mailtje en ik breng je in contact met Teresa.
In de campo heeft Johan het na 5 minuten al gezien en in plaats daarvan, loopt hij liever naar de barrio bajo, waar we zojuist langs de dorpsbar zijn gereden. We ploffen neer op het terras in de zon en laten het dorpsleven aan ons voorbij trekken. Een potige boerin verschijnt opeens ten tonele en laat ons vol trots een gigantisch ei van één van haar kippen zien. Volgens haar zou dit extreem grote ei drie dooiers moeten hebben. Na een uur lui in de zon te hebben gezeten en toch wel €4,40 voor 2 café cortado en 2 café con leche te hebben neergelegd, lopen we de steile straten weer omhoog en pikken Teresa op voor de tweede tussenstop van de roadtrip: lunch!
We passeren de plaatselijke dorpskerk waarover Teresa vertelt dat het vroeger een moskee was, waarin de Moren tijdens de inquisitie werden samengedreven en vermoord. Over de Morisken (de onder dwang tot het christendom bekeerde moslims) in de Alpujarras, die genoeg hadden van de rechtsongelijkheid, de plunderingen en de vernederingen door de Christenen en ertegen in opstand kwamen is door Ildefonso Falcones een prachtige historische roman geschreven: De hand van Fatima. Vlak voor de haarspeldbocht waar eerder de controlepost van de Guardia Civil stond geeft Johan een seintje. Snel trekken we de kapjes weer over onze neus en mond. De strenge mannen zijn echter al vertrokken en hoogstwaarschijnlijk zelf op weg naar een lunch met de eigen familie.
De wijngaarden van Bodega Cuatro Vientos op ongeveer 1.150 meter boven zeeniveau.
En zo dalen we weer af vanuit het hooggelegen Alpujarra de la Sierra, de afgelegen regio waar de Britse auteur Gerald Brenan tussen 1920 en 1934 woonde en in zijn verfilmde autobiografie South from Granada verhaalt over zijn belevenissen in een Spaans dorp, diep verscholen in dit gebergte.
We rijden via de vallei naar de aan de zuidkant gelegen lagere bergrug la Contraviesa, waar zich de hoogstgelegen wijngaarden van Europa bevinden, tot 1.400 meter boven zeeniveau. Met een roestige oude Landrover en een aanhanger vol Cabernet Sauvignon druiven reed Teresa hier veertig jaar geleden al over de bochtige en slecht onderhouden kust- en bergwegen van de Ruta del Vino naar Bodega Cuatro Vientos om de geoogste druiven van haar wijngaard boven Almuñecar te laten verwerken tot flessen met gegist druivensap.
Vinoloog Paco, de toen nog 10 jaar oude zoon van de wijnfamilie, opent 40 jaar later speciaal voor ons de grote elektrische poort van de indrukwekkende wijnboerderij. Wat volgt is een zeer warm weerzien van twee oude amigos, Zo hartelijk heb ik het sinds het begin van de coronatijd niet meer gezien, dus dat belooft wat als we deze periode met coronamaatregelen achter ons laten. Paco heeft de bodega vandaag alleen voor ons en de drie vrienden van Teresa (Incarma, Laura en Juan) geopend.
Johan en ik doen een rondje langs de velden met verschillende wijndruif variëteiten, totdat we vanuit de verte de stem van Teresa weer horen "Reiger, Johan! Reiger, Johan! Come, come in!!” In de bodega krijgen we van de vriendelijke en geduldige Paco onder andere een witte blend van Chardonnay met de Vijireiga - het vergeten druivenras uit de regio - te proeven en Paco vertelt trots, een dag eerder, een prijs in ontvangst te hebben genomen voor deze bijna oranje kleurige witte wijn met de naam “Naranja”.
Die paar slokjes komen bij mij direct hard aan! Wat fijn dat Johan toch weer eens de Bob is. Als ook de vrienden van Teresa zijn gearriveerd en de poort voor andere belangstellenden direct wordt gesloten, dalen we de luie trap af en duiken de koele, typische en bekend ruikende wijnkelders in voor een historische tour.
Teresa in de historische wijnkelder van Bodega Cuatro Vientos.
In een wat donkere hoek van de kelders bevindt zich een mooie ruimte met privékluisjes. Teresa vertelt al lang geleden voor €500.- een wijnvoorraad te hebben aangelegd en sindsdien hangt hier haar slotje op één van de kluizen met haar naam erop. Zo nu en dan komt ze hier wat flessen halen, omdat het klimaat bij haar thuis aan de kust veel te warm en vochtig is om de wijn langte bewaren. “When I die, I want my ashes to be burried here, hahaha!”
Uit de picknickmanden komen naast de tortillas españolas en brood van de zondagsbakker verschillende verse kazen, jamon, worst en andere specialiteiten uit de Alpujarras tevoorschijn en alles wordt uitgestald op de houten tafel in het midden van de kluisruimte. Kenner Paco trekt de bijpassende wijnen uit de rekken. Wijn en spijs in een bijzonder gezelschap vergezeld van de sterke wijnverhalen van Paco.
Ik leer wat Spaanse scheldwoorden wanneer het gaat over de gemeentepolitici van Salobreña: “polla” en “gilipolla”. Van Teresa mag ik deze woorden snel weer vergeten…
Enkele korte Arabisch klinkende Flamenco fragmenten van de expressieve Laura worden beloond met een speciaal flesje rood.
“I love the porc meat”, zegt Teresa, terwijl ze vertelt over de matanza del cerdo, de slacht van het varken, dat in de Alpujarras nog tot zeer recent een belangrijke verbindende traditie was, die ieder jaar in de wintermaanden plaats vond en dat zij als kind zo vaak van dichtbij meemaakte. Ik, als ware dierenvriend en trouwe donateur van Wakker Dier, kijk haar wat verschrikt aan. Ik realiseer me hoe hypocriet dat van me is, wanneer Teresa reageert op de expressie op mijn gezicht: “But why?” Het was de cultuur van de bevolking en het is juist verdrietig dat het verdwenen is. Tegenwoordig vindt alles plaats achter de gesloten deuren van de vleesindustrie en niemand heeft nog enig benul. Toen was het een ritueel van families en een feest van de vrouwen, die dagenlang hun liederen zongen en waarbij niets, maar dan ook niets van het varken verloren ging. Het was een offer waar een lokale familie een heel jaar lang van kon eten.
Bij mij staat echter ook de wanhoop van het varken op het netvlies. De eeuwige optimist Chris Stewart, die als 17-jarige iets te vroeg met pensioen ging als drummer van Genesis, schreef over zijn ervaring met de matanza del cerdo in Driving Over Lemons, het eerste boek uit zijn hylarische trilogie over het opbouwen van een nieuw leven in de Alpujarras als schapenboer. Hij heeft daarmee veel indruk op me gemaakt. Inmiddels begin ik me als een soort boek recensent te voelen van de belangrijkste werken, die zich afspelen in de Alpujarras. Misschien kan ik er binnenkort een mooie nieuwe titel aan toevoegen. Teresa introduceert me in ieder geval bij haar vrienden al als “Reiger", de vriend die haar memoires op papier gaat zetten.
Na een smakelijke en aan te raden combi van chocola met een glas Cabernet Sauvignon Marqués de la Contraviesa 2009 van Bodega Cuatro Vientos, na het vullen van de jerrycans en flessen met het natuurlijke bronwater en na het legaal plukken van verse munt uit de tuin van deze wijnboerderij rijden we enigszins moe maar zeker voldaan terug naar Salobreña om Teresa thuis af te zetten. Onze auto ruikt inmiddels gelukkig naar heerlijke verse munt in plaats van naar die vettige aardappelgeur van de tortillas españolas.
De inmiddels verorberde wijn en spijs!
We zien de laatste tijd behoorlijk veel van de fraaie provincie Granada tijdens onze zoektocht naar een Franse klassieker: een voiture die dit soort roadtrips nog nostalgischer gaat maken!
In het centrum van Granada Capital zien we een artistiek stel op leeftijd uit hun strak gereviseerde rode Quatrelle stappen. Hij met alpinopet en zij met een Petit Chien Lion aan de lijn. Nonchalant parkeren ze de Renault Cuatro latas (vier blikken) voor een populaire koffiebar, terwijl wij in de donkere parkeergarage ertegenover een zo goed als afgeschreven gele Renault 4TL inspecteren.
Zo komen we ook in Guadix, een provinciaal stadje ten noorden van de Sierra Nevada, dat bekend staat om zijn zonderlinge en door gipsies bewoonde grotwoningen. In onze eigen Lecrín Vallei, in het nabij gelegen dorp Dúrcal opent een enthousiaste autoliefhebber zijn garage in een oude timmerfabriek. Hier staan tot onze verbazing minimaal 3o klassiekers onder een dikke laag stof te wachten om gerestaureerd en verkocht te worden: van de Citroën besteleend, enkele Seat 500 classics (de Spaanse versie van…) en Mercedes klassiekers uit de jaren ’70 tot aan de witte gereviseerde Renault 4L, die wij op de betreffende vrijdagmiddag op het oog hebben.
Wat is dat soms toch met die Spanjaarden? Waarom zou je je auto al adverteren als er nog geen geldige ITV (APK) op zit, wanneer de accu helemaal leeg is en de auto in een donkere, niet verlichte parkeergarage staat? Wanneer deze staat ingesloten tussen 30 andere klassiekers en geen kant op kan of als hij helemaal smerig is met de lege verpakkingen van je laatste bezoekje aan de McDrive nog op achterbank?
In een voorstad van Granada hebben we op een vroege zondagochtend uiteindelijk beet. We krijgen een pittige toeristische tour in een Renault 4 F6 – voiture boulangerie – door de verrassend levendige buitenwijk en over de rondweg van Granada. Gaan wij voortaan zo elke zondagochtend in eighties style therapeutisch onthaasten?
Voor mij persoonlijk komt er de komende tijd in ieder geval meer ruimte om te genieten van al het prachtigs dat Granada, de Sierra Nevada, de Costa Tropical, la Alpujarra en natuurlijk de Valley of Happiness te bieden hebben.
Mede om meer tijd te creëren voor onze professionele activiteiten, de renovatie, het beheer en de verhuur van (vakantie)huizen, maar vooral ook om te starten met het op papier zetten van het levensverhaal van Teresa heb ik besloten afscheid te nemen van mijn werk als HR Advisor voor het HR Service Center van Boston Scientific. Met heel veel plezier heb ik afgelopen jaar gewerkt voor deze klant vanuit Alight NGA in Granada. Ik kijk terug op een superleuke tijd met grappige collega’s in een internationaal en gemotiveerd team. Mijn laatste week is nu aangebroken en dan wordt het tijd voor een nieuwe fase in ons Andalusische emigratie-avontuur.
Inmiddels krijgen we de eerste boekingen voor de zomer 2021 binnen en ontvangen we gezellige en lieve reacties van familie, vrienden en volgers: allemaal met dezelfde boodschap dat ze, zodra het weer kan, naar Spanje willen komen. Wij kunnen niet wachten! Ook niet op de Licencia de Obra, de bouwvergunning, voor Casita Klein Zwitserland, ons nieuwe project in Béznar. Maar oké, de signalen zijn positief en in de tussentijd zullen we zeker niet stilzitten.
Un abrazzo uit de Valley of Happiness
Johan en Reijer